november 2021
column, geschreven voor ZINGmagazine nr 102
MUZIEKAGOOG
Wàt? Een muziekagoog*? Al ruim veertig jaar ben ik als dirigent gefascineerd: wat gebeurt er in je brein als je zingt en musiceert? Waarom doet dat een mens zoveel? Hoe werkt dat? In de coronatijd kwam er zoveel ruimte, dat ik er eindelijk iets mee doe. Ik volg de opleiding muziekagogie bij Artiance in Alkmaar, met een werkplek, het woon- en zorgcentrum bij mij om de hoek. Zingen met dementerenden doe ik al veel langer. Als de bewoners schik hadden, dacht ik: en nu dan, er moet toch meer mee kunnen? Inmiddels ontdek ik wat er na  ‘gezellig zingen’ komt. Zie je wel dat er meer is!

Uit de praktijk:

Ik heb schik met een cliënt, ze heeft de pop op schoot en zegt opgetogen: ze heeft haar eerste tandje. Dus we zingen kinderliedjes voor de pop afgewisseld met een liedje voor mevrouw zelf. Want ik blijf mijn cliënten graag als volwassenen benaderen. Opeens staat de pedicure voor onze neus. Die heeft er een zwaar hoofd in, mevr stribbelt altijd tegen, vaak lukt het niet de voeten van mevrouw te verzorgen, want het doet pijn. Mevrouw geeft inderdaad te kennen: er kom niets van in! Ik vraag de pedicure: zullen we het samen proberen? Ik zing nog een liedje met mevrouw, ze zingt meteen mee. Die verbinding gebruik ik: mag ik uw schoen en kous uit doen? Mevrouw: ‘Jij wel, zij niet. En die kruk van haar (pedicure) is veel te hoog (klopte)’. Ik: ‘U mag mijn kruk, die is een stuk lager’. We zingen nog een liedje en ze laat toe dat ik haar been op de kruk leg. Samen met een begeleidster, die alles uitlegt, en met de afleiding van het zingen lukt het om de ene voet te doen. Er is nog een voet.... zonder er veel aandacht aan te schenken, trek ik haar tweede schoen en kous uit. Het ritueel herhaalt zich. De pedicure werkt snel en levert topwerk. En zo is iedereen blij, mevr met heerlijk verzorgde voeten, de pedicure dat het lukte en ik dat muziekagogie zo mooi kan werken! De volgende pedicureafspraak staat in mijn agenda!

* een muziektherapeut werkt aan het ‘zieke’ deel van mensen die daarmee beter kunnen worden, een muziekagoog werkt met het gezonde deel van mensen die een blijvende beperking hebben.

aug 2021
column, geschreven voor ZINGmagazine nr 101
HEAVEN
In 2008 was mijn ZangZaak in opbouw, ik kluste bij achter de kassa van de super. Bliep… Hé Monique, ik heb een boerderij in Frankrijk gekocht, kun je daar een zangweek geven?... bliep… uh, wát? ...bliep …nu geen tijd, kom wel een bakkie doen….bliep. Zo organiseerde ik ineens zangweken, in Frankrijk, later ook in Duitsland en Engeland, soms zelfs twee in één zomer. Ze waren alle 14 gaaaaf! Wat is er zo leuk aan? Want na een week zangjuf, dirigente, reisleidster en animatieteam tegelijk te zijn, ben je voldaan maar volledig gesloopt. In Engeland doe ik het ook nog in het Engels, omdat er ook Engelsen inschuiven. Na de eerste Engelse keer kon ik niet eens meer praten, zo moe. Ik zat na afloop in één of ander café een paar uur voor me uit te staren met alleen een pot thee.

Zingend op vakantie, dat doet iets met deelnemers. Ze gaan open, geven het beste van zichzelf en zijn tegelijk heel kwetsbaar. In de eerste zangweek vloeiden er regelmatig tranen, er werden levensverhalen, problemen, pijn en vreugde gedeeld. Ik was onder de indruk, dat had ik niet verwacht. Ik realiseerde me wel meteen dat het belangrijk is om mijn zangers veiligheid te bieden, alles wat ze delen blijft bij mij. Wat een mooi aspect van zangvakanties.

Zo’n zangweek geeft ook schik en talrijke anekdotes. Graag hang ik repertoire op aan een thema, doorgevoerd in animatie en uitstapjes. Film & musical was een leuke. We zongen Gabriellas Sang en Fly away uit As it is in Heaven en we keken de film, compleet met popcorn. Film, dus we bezochten in Engeland het Harry Potter kasteel in Alnwick (spreek uit Ènnik, wonderlijk). Voordat ik er erg in had, lagen mijn zangers zingend languit op het grasveld gevlochten hoofd-op-buik zoals in de film. Al gauw stonden mensen om ons heen te kijken en te filmen. Ineens vroeg een meisje: Please, may I join in? Tuurlijk! En zo doken vreemden spontaan in de gevlochten massa, wat een verbroedering. Blijkbaar gaan zangers zo open, dat het aanstekelijk is! Weer die chemie! It was ‘as it is in Heaven’.

juni 2021
column, geschreven voor ZINGmagazine nr 100 (Jubiluemnummer)
BABBELWOORDJES
Vanaf nummer 1 ben ik fan van ZINGmagazine en vanaf nummer 12 van volhouder Gilles, de uitgever. Ik heb ze alle 100 nog, alle 100 goed, unieke bewaarexemplaren. Begin 2008 viel ZINGmagazine weer op de mat. Wat zou het leuk zijn om daar voor te werken. Dan lees ik het voorwoord van hoofdredactrice Martje Lammers: collega gezocht! Hoe kan het. Officieel gesolliciteerd in het NIK-gebouw aan de Plompetorengracht in Utrecht. Dat ik vele info’s en clubbladen volschreef en belangrijke brieven voor verenigingen uit mijn mouw schudde, was wel aardig, maar sja, geen opleiding. Twee goede journalisten in de familie? Nou en? Martje zag echter een berg enthousiasme, dus ik mocht redactie’medewerker’ worden. Nee, doe haar maar niet in de redactie. Ik was al lang blij, mijn wens vervuld. Ik kreeg de Agenda en de rubriek Koorbusiness: vragen van lezers, ontfutsel maar een antwoord aan een deskundige. Het was een hele kunst. Ik schreef één keer bijna geschiedenis: Koorbusiness over auteursrechten en copyright, oei, zeer glad ijs. Elke ‘deskundige’ dacht er het zijne van, de mailbox stroomde over. Martje bedaarde de storm en hield mij uit de wind, kundig, positief en zachtaardig als ze was. Haar collega Claar was de pittige, redigeerde streng: géén babbelwoordjes Monique! Strak! De afgelopen dertien jaar bestonden vooral uit lijstjes en overzichten: alle Agenda’s (78 tot nu toe), geen enkele uitgezonderd, vele specials zoals Highlights Nieuwe Seizoen, Zangvakanties, Kerstconcerten. Verder ben ik verslaafd aan Matthäus en Johannes Passies spotten, want sinds 2015 maak ik de Passiebarometer. Dat was zwaar afkicken toen corona roet in het eten gooide. 

Nummer 100, wat geweldig! Gefeliciteerd geweldige hoofdredacteuren Martje (helaas overleden), Claar, Dolf en nu sinds 2014 Oswin. Ook gefeliciteerd aan mijn fantastische hoofdredactiecollega’s Elke en Mariëtte (beiden sinds 2010) en overige medewerkers. Wat een talentvolle volhouders. De meeste bewondering heb ik echter voor diehard Gilles, de uitgever, die nooit opgeeft! Een papieren blad over zingen volhouden is echt niet makkelijk in het digitale (en nu even corona-) tijdperk. Kanjer! Wat zeg je? Toch weer babbelwoordjes ontdekt? Die zullen altijd blijven, want dat ‘hep’ wat, iets met chemie. En redactie’medewerker’? Ik zou niet anders willen, ben dol op lijstjes en overzichten.

april 2021
column, geschreven voor ZINGmagazine nr 99
CHEMIE
Elke koordirigent bouwt in de loop der jaren eigen ‘vak’jargon op, uitspraken die bij repetities en concerten helpen om een koor op zijn plek te krijgen en te houden. Ongetwijfeld zijn er collega’s die echte vaktaal bezigen, bij mij komen er echter vaak uitspraken uit mijn mond… Dan denk ik zelf: ‘hoe kóm ik er op’. Maar ze werken en sommige worden lijfspreuken. Mijn zangers leer ik de klank vooral voor in de mond te houden, het is energiezuinig en ze zijn altijd goed te verstaan (met dank aan mijn fantastische zangdocente Caroline Stam). Maar hoe hou je ze daar, ze zakken altijd weer in dat lijf. ‘Spuug het uit’ was altijd duidelijk. ‘Als je er al bent, hoef je er niet meer naar toe’ riep ik eens in een filosofische bui. Dat heeft me een Delfsblauw tegeltje opgeleverd. Later kwam daar per ongeluk bij:  ‘Als je er niet naar toe gaat, hoef je er ook niet vandaan te komen.’ Mijn allerbelangrijkste slogan is echter: ‘Het klinkt wel mooi, maar het ‘hep’ niks. Bij elk koor ben ik altijd op zoek naar de chemie, tussen de stemgroepen, de koorleden onderling en natuurlijk tussen koor en publiek. Chemie ontstaat als je zangers weten wat ze zingen, als ze weten hoe de componist met zijn muziek de tekst versterkt. Ik klei net zolang door tot het wat ‘hep’: ‘Vertel ze echt het verhaal met je hart en raak ze!’ Dan knettert de energie. Het levert kippenvel op en volle zalen. 

Ooit belde een dame: kan ik bij jou een paar zanglessen halen, mijn man wordt 65, ik wil hem verrassen. Natuurlijk… daar kwam ze, ze ging er helemaal voor staan. Ik had de gitaar klaar om haar te begeleiden. Nee joh, zegt ze, ik doe het wel met YouTube…. Zet dat maar aan. Het intro begon, daar kwam de zang…. ze deed vol overgave haar mond open… en begon te playbacken! Het allerlaatste wat ik verwachtte. Ik stikte van de lach, maar bleef heel stoïcijns. Ze is drie keer geweest op eigen verzoek. En weet je, ze zong niet, maar het had wel wat! Wat een chemie!

13 mei 2016
INSPIRATIE: ADEM VAN DE GEEST
‘Hoe komt een idee ooit tot stand… kan zo’n gedachte ontstaan, waar komt dat helder ogenblik, dat inzicht toch vandaan’ zingt Mathilde Santing. Je had tot voor kort de Drie Dwaze Dagen van de Bijenkorf, je hebt de Wilde Wijn Dagen bij Gall & Gall en ik heb sinds begin mei twee Ontzettend Onwijze Ontspanningsmaanden, ook wel te noemen IntuÏtieve Inspiratiemaanden.
In het bijna 9-jarige bestaan van De ZangZaak buitelden de ideeën alsmaar als vanzelf over elkaar. Never a dull moment: onafgebroken ideeën uitwerken en verwezenlijken, alsmaar muziek maken met vele leuke zangers en collega’s. Die ideeën ontstonden zomaar, of aan de stamtafel aan de Oude Singel bij wijn in goed gezelschap of als gevolg van ongebreidelde schik met vrienden of mijn kinderen (want dat zijn me ook drie pracht exemplaren…).

Sinds eind april is er eindelijk een rustige periode aangebroken. Tijd voor ruimte en inspiratie. Dus: Er op uit, genieten, in de natuur, op het terras. Daarnaast voorstellingen en workshops beleven, nieuwe ervaringen opsnuiven. En ik heb er schik in! Reken maar dat de radertjes in mijn hoofd weer gesmeerd worden, het bruist lekker.

Gisteren bijvoorbeeld een workshop gevolgd olv Christoph Mac-Carty, een heerlijk inspirerend figuur, dirigent van close harmony koor Dekoor, een van de topkoren lichte muziek van Nederland,. ‘Your the voice, try to understand it, bap bap, dub du dub, whoa’. De lichte-muziek-hoek geeft me nog veel aangename verassingen, die ik langzaam inpas bij mijn koren, zelfs de kerkkoren! ‘I said you wanna be startin’somethin’, ts ts ts ts tsnn, dib a de deb bap’ voel de groove in je lijf, klap en stamp. Dat past me wel:-)
Tussendoor even invallen voor een collega ergens op een muziekschool. Verandering van spijs doet eten, ze kennen je nog niet en hangen aan je lippen. En op mijn beurt leer ik van hen. Zo leuk en verrassend, met onbekenden mensen zingen. Ik hou er zo van!
Een bijzonder pareltje was Kamerkoor JIP in een Pieterskerkconcert in Utrecht. Jonge conservatoriumstudenten geleid door de broertjes Jonathan en Imre Ploeg, die om beurten dirigeren en meezingen. Een kamerkoor van grote klasse met een concert: ‘Op doortocht.. ‘ Geïnspireerd door de culturen van vluchtelingen, in samenwerking met vluchtelingen. Muziek uit Syrië en het Midden Oosten, ook eigen composities van de studenten, gelardeerd met kunst en poëzie van/door vluchtelingen. Zeer indrukwekkend en van grote schoonheid. Oh, mijn radartjes…

Eigenlijk gaat de inspiratie-tocht altijd maar onvermoeibaar verder :-)

7 maart 2012
KOORLEDEN ZIJN NET MENSEN…
Eens in de zoveel tijd komt het weer boven: de ene koorzanger zou wel een doodstil (lees: niet-kletsend ) volledig geconcentreerd koor willen, de ander wil echt zijn naar-de-markt-verhaal onder het zingen kwijt kunnen.  Wees toch eens wat strenger…. nou, je was wel erg streng… zoveel koorleden zoveel meningen, net mensen... Maar ook een dirigent is wie ze is. Ik hou van hard werken en heb elke repetitie een doel voor ogen. Daarnaast hou ik ook van een ontspannen sfeer waarin een grapje moet kunnen. Dat werkt het lekkerst. En zolang we aan het eind van de avond weer een flinke stap vooruit zijn gegaan, kan ik veel hebben. Wat is er nu mooier dan een groep mensen die een dynamische avond beleven in alle opzichten? De kick van: het lukt en het klinkt mooi in combinatie met de ontspanning van een (woord) grapje of even een praatje. Geloof mij, het werkt weinig inspirerend als je weinig interactie hebt tussen koor en dirigent en het een soort eenrichtingsverkeer is. En wordt er echt teveel gepraat? Dat valt onder de verantwoordelijkheid van de koorleden zelf, iedereen is volwassen en heeft een gezond verstand. De dirigent is tenslotte geen politieagent…. Bij betere concentratie gaat het instuderen wel sneller, meedenken als ander partijen studeren geeft meer inzicht en betekent ook sneller resultaat. Dat heb je dus voor een deel zelf in de hand. Een dirigent is geen politieagent, maar natuurlijk wel de ‘leider’en de manager van de groep, die zo haar methodes heeft om een groep, pratend of niet, daar te krijgen waar ze ze hebben wil. En dat lukt over het algemeen toch aardig… maar die methodes blijven geheim…

23 maart 2011
voorinformatie: deze blog is geschreven tijdens de repetitietijd voor 'Werelds', jubileumconcerten van Projectkoor Cessibon, daarbij hadden we een prachtig orkest, Musical Souvenir uit Dordrecht olv Rien den Hartog. In 5 maanden leerde Rien mij wat ik nodig had om koor én orkest te dirigeren, waarna hij volledig zijn stokje aan mij uit handen gaf bij onze concerten (petje af voor hem).  Uh... zo is het gezegde, ik had mijn eigen stokje, lees hieronder.
BATON
Voor een orkest is een diri met een stokje het handigst. Of zij er ook handig mee is, komt in het verhaal niet voor... Natuurlijk had ik wel een stokje uit 1993, maar die lag me niet lekker in de hand. En ach, een jubileumstokje moet er toch af kunnen. Dus op pad met dochterlief. Eerst op internet gespeurd en jahoor, gelukkig, in Utrecht was wel een winkel met keuze. Naar binnen... oh leuk... er stonden er wel 10 op een rijtje... deze even proberen en deze. Uh sja, letten op de balans, had Rien gezegd en dat was me ook opgevallen bij mijn oude stokje, belangrijk. Komt er een belegen uiterst correcte meneer die niet kon lachen op ons af... Goedemiddag.... Dag, ik zoek een stokje, maar dat had u vast bedacht, want ik sta er al met een in mijn handen... onbewogen gezicht... Mag ik ze wel proberen?? Kunt u er iets over vertellen? Ja, je hebt houten, die zijn zwaar, fiberstokjes zijn al lichter en koolstof zijn zo licht als een veertje. Ze zaten allemaal in aparte kokertjes. De houten vond ik het mooist, maar die waren houtkleur (duh..), kan dat wel, is dat duidelijk genoeg? Ze waren wel goedkoop.... mag ik die nog even proberen? Dopje eraf, stokje eruit, dopje erop...Nu die weer even? Dopje eraf, stokje erin, dopje erop, andere dopje eraf, nieuw stokje eruit, dopje erop.... Toch die nog even... dopje eraf...je snapt 'm:-) Ik kon niet kiezen, waar moest ik op letten??? Ach, ik bel Rien even. Leve het mobiele tijdperk. Ja Rien, graag goede raad... Niet te lang, dan lijk je wel een zendmast, afstekend bij je kleren, anders zie je m niet. Ja, riep ik, het hoeft ook niet helemaal het neusje van de zalm te zijn, want ik was niet van plan om orkestdirigent te worden hoor. Nou, zei Rien, dan heb ik een verrassing voor je: dat hoef je niet meer te worden, want je BENT ut al..... want jij moet 't doen hoor..... Hoppa... Nou, dat was het advies. Nog eens al die stokjes geprobeerd. Meneer, kunt u nu vertellen wat eigenlijk het verschil is? Uh... nou, het gebeurt nogal eens dat de stokjes breken. Uh???? Ja, als de mensen niet doen wat de dirigent wil, dan wordt zo'n dirigent opgewonden en dan gaat ie slaan... Hij zei het zonder te lachen (natuurlijk). Hout en fiber breken nogal eens, die koolstof (carbon) is onverwoestbaar!! Zo, mijn keuze was gemaakt! Een vederlicht onbreekbaar stokje natuurlijk! :-) Ennnn.... volgens de meneer hadden vele gerenommeerde dirigenten zo'n stokje.... Dochterlief: zo mam, nu ben je een gerenommeerde dirigente!

2016
tijdens de Zingende Brunch
Een mevrouw was druk in de weer met de schudeitjes en ze schudde zelfs met de peper- en zoutvaatjes. Maar zingen homaar. Zegt ze: Ja, zingen kan ik overal hoor....

2015

Tussen de middag zit ik de ZING magazine te lezen in de tuin, komt dochterlief de hoek om: zo moeders, zit je vandaag in de buitendienst?

In het bejaardenhuis zing ik: Jo met de banjo…. enz…we motten geen kerels, we motten geen kerels…  zegt een mevrouw naast me: wat een rare tekst….

vanmorgen bij de koffiezang voor 80+:
dame 1: meid, ik heb zo'n last van mijn gebit, doet zo zeer...
dame 2: nou, je mag de mijne wel, maar die past nie denk ik....

Ik zat recht achter een dame, die wilde daarom omdraaien, want dan kon ze zien wat ik deed.... Ik zei: ik sla nooit hoor... zegt een andere dame: dat is soms anders best lekker....

En nog maar wat van die uitspraken uit het stam-bejaardenhuis 
Een dame zat zwaar te gapen. Ik zei: nou nou.
Ja, zei ze ondeugend, zware nacht gehad...
Later kwam op tafel: hebben jullie dat gehoord, een dame van 65 krijgt nog een vierling..... ja, dat was met kunstmatige insinuatie....

2014
Mijn zoon en ik bespreken zoals altijd even het weekend....
Ik: ....en zaterdag heb ik een begrafenis...
Zoonlief: ooh, heb je daar een rol? of is het gewoon...
(je weet tenslotte maar nooit met dirigenten...)

Eens in de maand zing ik met de bejaarden...

Na het zanguurtje vroeg een dame: wanneer kom je weer?
Op 23 juni mevrouw.
Hoor ik van achter uit de zaal een meneer:
nou, DAAAR zijn we blij mee... (dus niet :-D)

2009

Bij een zangworkshop voor een groep van 120 65-plussers (ver erboven ) zeg ik: en nu even de wangen masseren..... draaien een paar dames zich onmiddellijk om naar hun echtgenoten en gaan de wangen van hun mannen staan masseren....

Ik mocht op een bruiloft de boel vermaken. Ik sta mijn gitaar uit de hoes te halen en die was echt al goed zichtbaar. Komt er een manneke ver op leeftijd bij me staan en zegt bloedserieus: oh, leuk, komt u accordeon spelen ?

Iemand wilde zich inschrijven voor een activiteit. Ik probeerde erachter te komen of ze alt (lage damesstem) of sopraan (hoge damesstem) was. Bent u alt of sopraan? Huh, wat is dat???? Zingt u graag hoog of graag laag? Oh joh, ik kan ALLES zingen, oudhollandse liedjes, moderne liedjes, met kinderen of bejaarden, maakt niet uit hoor........ 

Ik was uitgenodigd bij een koor met als opdracht: we zijn wat stijfjes, krijg jij ons wat losser?? Ging best aardig, maar als ze even zongen, kwam de 'stijfheid' toch steeds terug. Ik zei: snap het wel hoor, als je nieuwe kopjes gekocht hebt, blijf je toch uit de oude kopjes drinken, want die drinken nou eenmaal het lekkerst. Zegt een mevrouw: ik heb net een nieuwe man.....

Deelde vanavond de eerste nieuwe activiteiten folder van De ZangZaak uit bij een van mijn koren. In het kader van de belangenverstrengeling moet dat toch kunnen zei ik. Prompt kwam er antwoord: ach, we zijn wel gewend aan commercial breaks.... Ik wilde nog een leuke anekdote vertellen, maar ik zei: dat doen we straks, eerst weer even zingen. Reactie: welja, nog een cliffhanger er achteraan ook....

Gesprek van zoon tot moeder: Mam, jij hebt een eigen zaak he? Ja, zo is het. Dus die is van jou? Zekers. En wie gaat die nou straks overnemen? Ik denk niet dat Joyce Tosca of ik dat kan.....

Dochterlief was bij een vriend. Het gesprek komt op haar moeder. Vader van vriend vraagt: waar werkt jou moeder? Dochter: Thuis. wat doet je moeder dan ? Oh, ze heeft een eigen zaak.... Goh, en wat heeft ze dan voor zaak? Een ZangZaak. Oh?? Gek, bij jullie in de straat zitten toch geen winkels????